Fotoğrafta Arayış

İnsan fotoğraf çekmeye karar verdiğinde, ilgisini çeken her şeyin bir kaydını alır. İnsan neden fotoğraf çektiğini anladığı gün, insanlara görsel öyküler anlatır.

Gılcan Mete

 

Büyük kızım lise birinci sınıfta iken karşıma dikilip Sigmund Freud’a ait tezlerle benimle sohbet etmek istemişti. Freud’ un yıllar süren birikim, deneyim ve kültürel alt yapısı ile ortaya koyduğu analizler ile daha hayatın başlangıcındaki bir gencin babasıyla bu konuları tartışması bana doğru gelmediği için şunu demiştim. ‘’ Seninle bu konuları konuşacağız fakat önce yaşının gerektiği gibi eğlen, biriktir, yaşa, sonrasında Freud’un biriktirdiğinin yarısı kadar olduğunda oturup konuşalım. ‘’

Kızım şimdi üniversite eğitimini psikoloji dalında, yüksek lisansını da klinik psikolojisi alanında yaparak mezun oldu.  Yıllar önce söylediğim bu sözü hatırlatarak karşıma gelip hadi konuşalım dediği takdirde sanırım ona ‘’ Ben bilmediğim konularda dinlemeyi tercih ederim diyerek susacağım’’ .

Artık kızımın bu kadar birikimi olduğu bir konuda yapacağım en güzel şey onun bilgi birikiminden faydalanmak olur.

Bu diyalogu anlatma sebebim insanın kendisini bilme arayışı. İnsanın kendini bilme arayışı, kendini bilme  çabası sadece bilmekten ibaret değil, bilmediği şeyleri kabullenerek öğrenme çabasından da  geçer. İnsanın kendini arayışı ; tamamlanmış bir  süreç değil, yeniden değerlendirmeye ve oluşturulmaya  açık bir  süreçtir. Bu anlamlandırma  ve  değerlendirme  aynı  zamanda bir  görme  biçimidir. Genellikle bitmesi umuduyla başlanan fakat bitmeyecek bir süreç olarak kendini ortaya koyan bu arayış, insanın kendisini ve diğer insanları içinde konumlandırdığı kâinatla arasında kurduğu ilişkiyi şekillendirmesi bakımından önemlidir.

Yaşamımızın başladığı andan gençlik yıllarına kadar sürekli olarak her türlü çevresel faktörler tarafından bir etkileşim içinde ve dayatmalara maruz kalıyoruz. Bu süreçte bizlere neyin doğru ya da yanlış olduğu, neyi yapıp yapmamamız gerektiği, her türlü yaşamsal tutum davranış ve inançlarımız kültürel bir aktarım ile yükleniyor. İnsan bir yaştan sonra kendini bulma ve kendi içindeki duygusal ve etkileşimsel süreçler sonunda kendini arayışa giriyor.

‘Fotoğrafın Evrimsel Sancıları’ başlıklı yazımda fotoğrafçının fotoğraf makinesi ile başlayan sürecindeki en önemli aşamanın öğrenimden sonraki kendini arayışı olduğunu uzun uzun bahsetmiştim.  Bu aşamaya gelen fotoğrafçının artık kendisine ait seçimlerle ve duygusal bağla çektiği fotoğraflar ile yeniden doğumu başlar.

Bu süreç insanın kendisini arayış süreci ve kendini bulma arzusu ile paralel devam eder.

‘Philosophia’  bilme-sevgisi, bilgelik ve bilgi aşkı, zorlu çalışma gerektiren iz sürmelere, arayışlara ve uğraşlara düşkünlük ve tutkunluk demektir. Fotoğrafçının yolu da  bilme  arzusu, çalışma, iz sürme, arama ve tutku ile  devam ederken kendini bulma arama çabasıda süreklidir.

Fotoğrafçı da entelektüel birikimini artırırken, hayatı gözlemleyerek ruhu ile oluşturduğu bileşenleri artık oluşturduğu fotoğraflar ile öyküler yazmaya başlar. Kendini bilme arttıkça, fotoğraf artık bir kaydetme aracı olmaktan çok bir anlatma aracına dönüşür. İşte o zaman fotoğraf kelime anlamına kavuşarak ışıkla yazma haline kavuşur.

Tuhaftır ki evrende nereye baksak karşımızda bir ayna olmadığı sürece kendimiz dışındaki nesneleri ya da canlıları görürüz. Aslında seçerek baktığımız bu görüntülerde bir nevi kendimizi bilme konusunda geçmişimiz, o andaki hissiyatımız veya geleceğimiz ile ilgili bağlar kurarız. Kendimizi bulma çabamız Batı Felsefe Tarihine göre Thales ve Yedi Bilgeler döneminde başlamış ve günümüze kadar devam etmiş görünmektedir. Kendini bilme çabası, kimi zaman haddini bilmek anlamında kullanılmış olsa da, ekseriyetle kişinin kendisini daha iyi olana dönüştürebilmesi için ne olduğunu, başka bir ifadeyle özünün ne olduğunu, özüne ait olanlarla özüne ait olmayanları ayırt ederek, kendisine özen göstermenin imkânına sahip olabilmek için gerçekleştirilmesi gerekenler kastedilerek kullanılmıştır. Baktığı alanda kendisini görmeyen insanın gördüğü her şeyle arasında bir bağ kurarak oluşturduğu bu kendini bilme çabası aynı zamanda ulaştığı tanımlama ile bir anlama ve anlatma çabasıdır.

Yollarda olmayı çok sevdiğim bir dostum ile yola gittiğimde farkettim ki aslında benim yola olan bağım kendime olan bir yolculuğum. ASLINDA YOL DEDİĞİMİZ ŞEY, İNSANIN KENDİSİNE OLAN YOLCUĞUN BAHANESİNDEN BAŞKA BİR ŞEY DEĞİL.

Çünkü yolda yeni gördüğümüz her şey bizim içimizde eksik olan bir parçayı tamamlıyor.  Kendimizi bulma çabamızda eklemeler yapıyor bazen de değiştiriyor.

Zaten fotoğraf yolculuklarımız da bu şekilde değil mi? Kendimizi tanımakla paralel giden bir değişim. Her şeyi çekmeyi bir süre sonra sevmemeye başlıyoruz. Fotoğrafta anlatmak oluşturmanın önüne geçiyor. Gittikçe daha samimi, daha anlamlı, daha duygulu fotoğraflar, salt estetik ve kurallara dayanmış fotoğrafların önüne geçmiyor mu? Başkaları tarafından belirlenmiş konuların peşinde olmak yerine kendimize ait karelerin peşinde olmanın tadı nasıl açıklanabilir ki! İnsanın kendisini bulması gibi fotoğrafta da özüne ulaşması zaman içinde en temel sancımız olarak karşımıza çıkıyor.

Her gün inanılmaz sayıda fotoğraf görüntüsüne maruz kalıyoruz. Bunca fotoğraf görselinden parmaklarımızın küçük hareketleri ile geçerken öyle bir fotoğraf karşımıza geliyor ki yüreğimiz, ruhumuz bir anda tutulup kalıyor. Uzun uzun bakıp bize hissettirdikleri duygularla geçmiş ya da gelecek ile ilgili bizimle kurduğu bağ bizi esir alıyor. Her fotoğraf herkes için aynı karşıtlıkta bir beğeniye tabi olamaz. Güçlü bir anlatım dili olan her fotoğraf öyküsü ise mutlaka okunacak ve değer görecek kalpler bulur.

Tarih, söyledikleri ve düşündükleri yüzünden reddedilerek şiddetli eleştirilere maruz kalmış bilim ve sanat insanları ile doludur. Popüler kültür yaşamın her alanında olduğu gibi fotoğraf dünyasında da kendini göstermekte ve beğeni alan fotoğrafların peşinde fotoğrafçılar zaman ve emek harcamaktadır. Fakat tarih bize göstermektedir ki, kendisi olan ve düşüncelerini ortaya koyan oluşumlar zaman içinde hak ettiği değere ulaşmaktadır. Çağımızın beğenilme sayılarına endekslenmiş fotoğraf kareleri yerine, fotoğrafçının kendini bulması ile oluşan anlatım diline ulaşmış eserleri mutlaka aynı beğeni ya da ilgi ile karşılık bulamaz. Zaman bazen erken bazen geç de olsa gerçekten özgün olan ve anlam kazanmış her şeyi mutlaka taçlandırır.

Bugün yazıda potre, ışık, kış fotoğrafı, sonbahar fotoğrafı nasıl çekilir diye teknik bir kaç bilgi yazmak istemedim. Biraz çaba ile teknik çekim bilgilerini kullanma becerilerine ulaşmak mümkün ve çok kolay.

Zor olan insanın kendini bulma çabasına girmesi ve bu arayışın sonunda ulaştığı yerde fotoğraflarla öyküler yazabilmesidir.

Nietzche’nin kendisini arayışı aşağıdaki dizelerde kendisini göstermektedir.

Ah, Zerdüşt,

Zalim Nemrut!

Daha düne dek avcısıydın tanrının bile,

tuzağıydın her türlü erdemin,

okuydun fenanın!

Şimdi kendi

kendinden kaçmış

kendi kendine av olmuş

Kendi kendine saplanmış…

Şimdi tek

başına kendinle,

iki başına kendini bilmenle,

yüzlerce aynayla çevrili

kendine sahte,

yüzlerce anıyla çevrili

belirsiz,

yaralardan bezgin,

üşümekten soğuk,

kendi iplerine dolaşmış,

kendini bilen!

kendini asan

Mevlanaya atfedilen ama yazarı konusunda kesinlik bulunmayan ‘’ KARANLIĞIN İÇİNDE DOĞDUM ‘’   şiiri insanın kendini arayışını çok güzel anlatmaktadır. Fotoğraf da aslında bir belge gerçeklik kadar kendimizi arayışın bir parçası olarak hayatımızda yerini alıyor.  Bazen fotoğraf çekerken seçtiğimiz görüntülerle kendimize bir parça daha ulaşıyoruz.  Bazen seçtiğimiz görüntülerle yeniden yaratıyoruz kendimizi.

Sokrates dostlarına yazdığı ‘’ Cinnet notları ‘’ nın birinde şöyle demektedir;

Dostum George’a.

Beni keşfettikten sonra, hiç de öyle hüner isteyen bir şey değildi bulmak. Zor olan şimdi, beni kaybetmektir.

Sevgili dostlar. Kendinizi arayın. Fotoğrafta kendinizi arayın. Fotoğraflarınızla kendinizi anlatın. Kendinizi bulduğunuzu düşünüyorsanız, lütfen kaybedin ve aramaktan vazgçemeyin.

Şimdi yakın zamanda hayatımın en değerli varlığı kızımla oturup Freud’u ondan dinleyeceğim. Benden olan bir candan kendimi bulmak için öğrenecek kadar bilmediğimin farkındayım.

Sevgiyle ve fotoğrafla kalın. Saygılarımla…

Gılcan Mete DELİBAY